Venetië - In de voetstappen van… Door Mariëtte Bos - 2009
Wie door de straatjes van Venetië loopt, loopt in de voetstappen van Vivaldi, Casanova, Tsjaikovsky, Ernest Hemmingway en Marco Polo. Zij raakten net als miljoenen anderen onder de indruk van deze Italiaanse stad op palen.
Ooit gebouwd in een naargeestig moeras om uit handen te blijven van de vijand, inmiddels een stad waarvan er maar één op de wereld is. Uniek in ontstaansgeschiedenis, uniek in alle pracht en praal.
Dit is het verhaal van een dubbeltje dat wel degelijk een kwartje werd. Van door ziekte geteisterde schuilplaats tot toeristische grootmacht.
Ontstaansgeschiedenis
Het verhaal gaat dat Venetië werd gesticht in het jaar 421. Om precies te zijn op 25 maart, de dag waarop het feest van de beschermheilige Marcus wordt gevierd. De stad zou zijn voortgekomen uit Troje en nauwe banden onderhouden met het oude Byzantium. Het geheel is overgoten met een sausje van invloeden uit Constantinopel en zie daar, Venetië heeft een prachtige en romantische ontstaansgeschiedenis. Maar het is een verhaal, de waarheid is veel minder poëtisch.
Op de vlucht voor de barbaren van Attila de Hun strijkt een groep vluchtelingen van het vaste land neer op de drassige eilanden in de Italiaanse lagune. Ze worden beschermd door het omringende water en hier voelen de bewoners zich veilig. Het blijkt geen ongelukkig keus want het toevlucht oord brengt de inwoners honderden jaren welvaart. De handel over zee (zout, hout en slaven) en de visserij brengt rijkdom naar de eilanden. Het gaat de bewoners economisch voor de wind en in de 10e eeuw heeft Venetië de grootste zeemacht van het Middellandse zeegebied en is het een van de machtigste steden van Europa geworden.
De geschiedenis leert dat dat nooit lang duurt. Oorlogen, plunderingen en industriële groei op het vaste land zorgen ervoor dat het bewonersaantal daarna zakt van 170.000 naar 58.000. Van vluchtelingeneiland tot machtige zeevaardernatie tot grotendeels verlaten eilanden boordevol achtergelaten rijkdommen. Dat is pas jojoën.
Venetië van het Noorden
Amsterdam die grote stad, is gebouwd op palen…. Om huizen en kades op de moerassige, Amsterdamse veengrond te kunnen bouwen wordt er op lange houten palen gebouwd. Het zorgde en zorgt voor een stevige ondergrond met een stabiele fundering. Geweldig inventief, natuurlijk, maar Venetië had dat kunstje honderden jaren eerder al in de vingers. De nieuwe Venetianen dreven eikenhouten palen uit de Alpen en Dalmatië diep de modderige zandbodem in. Tussen het hout werd puin gestort en de wisselende getijden spoelden slib en zand aan.
Het is niet de enige reden waarom Amsterdam ook wel Venetië van het Noorden wordt genoemd. Beide steden worden gedomineerd door talloze grachten en kanalen en beide danken ze hun macht aan succesvolle handel (over water).
Aardrijkskunde
Venetië ligt op eilanden midden in een lagune (strandmeer) voor de kust van de Golf van Venetië. Deze lagune wordt door een zandkam gescheiden van de Golf van Venetië, een baai in de Adriatische Zee.
In de 9e eeuw, toen er nog honderden eilanden waren, begon men met de bouw van houten bruggen, om zo de dorpen op de eilandjes met elkaar te verbinden. Inmiddels heeft de stad 400 bruggen en is het een echte eenheid geworden met 150 kanalen.
Pas in 1846 wordt er een verbinding gemaakt met het vaste land. Door de bouw van een lange spoorbrug wordt het eiland ontsloten. In 1932 volgt een wegverbinding met het vaste land, de 3657 meter lange Ponte della Liberta. Hiermee is de stad toegankelijk geworden voor toeristen. En die komen, met scheeps- en wagonladingen tegelijk.
Verblijf
Naar campings zoek je hier tevergeefs, maar op het omliggende vaste land zijn campings genoeg te vinden die een prima uitvalsbasis vormen voor een ontdekkingstocht van deze fascinerende stad. Wij slaan ons kamp op op camping Marina di Venezie in Punta Sabbioni. Zeg maar aan de overkant van het water op het uiterste puntje van de landtong Litorale del Cavallino Treporti. Dat is één van de landtongen waardoor Venetië wordt omarmt, de andere heet Litorale del Pelestrina.
Op een minuutje of 5 vanaf de camping kopen we in het haventje een voordelige meerdaagse kaart van openbaar vervoerder ACTV. We stappen op de busboot en veertig minuten later staan we in Venetië!
Reizen
Naar Venetië reis je het beste met de auto, trein, vliegtuig of boot. In de stad zelf is het verboden voor auto’s en ook bromfietsers worden niet toegelaten. Je hoeft niet lang naar een parkeerplaats te zoeken want de enige verbindingweg naar de stad komt uit op de grote, knetterdure parkeerplaats San Giuliano in Mestre. Goedkoper en ook wel handiger is het om de auto op het vaste land te parkeren en vervolgens de trein te nemen. Vanaf het station is alles te belopen of te bevaren. Want eenmaal in Venetië reis je natuurlijk over water! Met de busboot of met de veel duurdere boottaxi.
In de stad kiezen wij voor de benenwagen. Door ongelofelijk smalle straatjes lopen we dwars door verschillende wijken, we slenteren over de markt bij de Rialto brug en eten op een terrasje een heerlijke pizza. We spoelen het weg met koele mousserende Prosecco.
Ontdekkingstocht
Onze ontdekkingtocht begint, net als van duizenden andere toeristen, op het Marco Polo Plein. Waar anders? In een lange stoet wandelen we tussen de souvenir kraampjes met Venetiaanse maskers door, naar de hot spot van deze stad. De Piaza San Marco, het plein van de heilige Marcus!
Dit historische plein, met honderden duiven, illustreert de vroegere rijkdom van Venetië. Rond het grote ingesloten plein staan de prachtige gebouwen elkaar bijna te verdringen. Napoleon bouwde de westelijke vleugel bij het plein en noemde het, bescheiden als hij was, de mooiste kamer van Europa!
Wij lopen tussen de San Marco- en San Teodorozuilen door en laten ons imponeren door zoveel moois. Waar moeten we beginnen?
Waarom niet gewoon bij het begin, bij het Dogenpalies. Het werd in 1300 gebouwd maar de fundamenten onder het gebouw dat we nu kunnen bewonderen dateren uit de 9e eeuw. Hier woonde de doge (toenmalig staatshoofd) die met ijzeren hand regeerde. Hij had tientallen kantoren aan huis. Het gebouw is een van de belangrijkste niet-religieuze bouwwerken in Venetië en valt vooral op door de eindeloze rij witte arcaden. Aan de achterkant wordt het paleis door de Brug der Zuchten met de gevangenis verbonden. Hier liepen de gevangenen, net als Casanova, zuchtend de donkere en vochtige kerkers tegemoet waar ze misschien wel de rest van hun leven in eenzaamheid moesten slijten.
Aangrenzend ligt de San Marco Basiliek met de vijf witte koepels en vier bronzen paarden. Het is een grote kerk gewijd aan de beschermheilige van de stad, Sint Marcus. Het was onderdeel van het Dogenpaleis en het weerspiegelde vooral de rijkdom en de macht van de staat. Hier werden belangrijke gasten ontvangen en hier werden ze door marmer, goudmozaïeken en rijke architectuur geïmponeerd. Hoewel religieus van oorsprong is niet alles sereen aan dit prachtige bouwwerk. Veel van de relikwieën die te zien zijn werden in lang vervlogen dagen door kooplieden bij elkaar geroofd en gestolen.
Zet uw rugzak in een kluisje en neem de tijd voor een rondleiding. De gidsen ter plaatse kunnen u zoveel boeiende verhalen vertellen. Een aanrader is de Geheime 
Rondleiding!
Verder noem ik nog de hoge Campanile klokkentoren. We zoeven met een lift 98 meter omhoog en eenmaal boven hebben we een adembenemend uitzicht over het plein, de stad, de rivieren en de omliggende eilanden. Letterlijk adembenemend want de harde en koude wind snijdt onze adem af. Deze toren werd oorspronkelijk gebouwd als vuurtoren en uitkijktoren. In 1902 viel het zomaar, vanwege de onstabiele ondergrond, bij stil weer om. Onbegrijpelijk dat er geen slachtoffers vielen. Het schijnt dat alleen de kat van de bewaker het niet heeft overleefd. Het stadsbestuur besloot op het zelfde moment de toren te herbouwen en tien jaar later werd de nieuwe Campanile geopend.
Toe aan een cappuccino laten we ons vallen op een van de honderden stoelen op het plein. Even verderop speelt een strijkje sfeervolle muziek. De ober, die onze bestelling komt opnemen, vertelt ons dat we vanaf deze stoelen pittig meebetalen voor de muziek. Bij het horen van de prijs besluiten we eensgezind ergens anders een kop koffie te drinken. Rechts van het plein, in de hoek bij de Basiliek, drinken we staand aan de toog van de Americo Bar, een heerlijke Italiaanse cappuccino voor een Nederlandse prijs.
Wie in Venetië is moet het 3,5 km lange Canal Grande bevaren. Bij voorkeur met vaporetto lijn 1 want die bevaart het hele kanaal. Het is de hoofd‘straat’ van de stad en hier ziet u de mooiste huizen en gebouwen en voelt u het leven van alle dag. De vuilnisboot komt voorbij, een begrafenisstoet komt aangevaren, we zien bouwvakkers onderweg naar een klus en even later varen we onder de oude stenen Rialto brug door.
Ook kunt u kiezen voor de gondel maar dat is vooral een toeristisch gebeuren op de kleine riviertjes in de stad. Voor veel te veel geld (altijd eerst onderhandelen, maar je beslist in een gondel laten rondvaren!) laten we ons varen door een welbespraakte gondelier. We hebben geluk, na een tijdje klinkt het O Sole Mio over het water…..
Eilandhoppen
Het zou jammer zijn al uw tijd en energie te stoppen in Venetië. De omringende eilanden zijn uw bezoek meer dan waard. Maak er een of meerdere dagtochten van en ga eilandhoppen.
In de haven van Treporti pakken we de busboot naar Burano. Een pittoresk visserseiland met een heel eigen sfeer. Overal liggen schepen en netten hangen te drogen in de zon. Terwijl de mannen op zee zijn, zijn de vrouwen aan het kantklossen. En dan zijn er natuurlijk de kleurrijke gevels. Opdat de vissers op zee hun eigen huis kunnen herkennen heeft iedere gevel een andere kleur. Geen twee huizen zien er hetzelfde uit en als de zon erop schijnt is het een fotogeniek geheel.
Dan zetten we voet op het opvallende groene Torcello. Het hele eiland lijkt in de steigers te staan. Het is een poging het eiland uit handen te houden van het water. Want dat is de eeuwigdurende uitdaging; de talloze eilanden uit handen houden van het water. Het zeeniveau stijgt en de eilanden zakken en dat is een ongunstige combinatie. Om die reden wordt er aan allerlei projecten gewerkt, zoals dit project op Torcello. Maar ook aan het meest ambitieuze project ooit, het peperdure MOSE project. In 2003 begon men met de aanleg van beweegbare afsluitingen die de lagune moeten beschermen bij hoog water. In 2011 moet het project klaar zijn en dan zou het regelmatig onderwater lopen van Venetië tot het verleden moeten behoren.
In Torcello staat nu de natuur centraal maar ooit was het het machtigste eiland in de lagune. Er woonden 10.000 mensen en ze bouwden 10 kerken en verschillende kloosters. Nu is het eiland zo goed als verlaten en houden slechts 60 (!) inwoners het licht brandend. Zij weten dat ze met te weinig mensen zijn om alles goed te onderhouden. Misschien is deze kennis de basis van hun relaxte levensstijl? Onder een grote parasol langs de openbare weg daagt een oude Torcellaan bezoekers uit een potje met hem te schaken. Ook dat is Torcello!
Dan varen we richting Murano, het is net als de andere eilanden in de lagune een verzameling eilandjes met de daarbij horende riviertjes en bruggen. In de 50-er jaren werden de glasblazers uit Venetië richting dit eiland verdreven. Het risico op brand werd als reden aangevoerd voor deze verhuizing. Of was het misschien toch om zo de geheimen van de glasblaaskunst beter te kunnen bewaren? Glasblazers leefden in die tijd als gevangenen, bij het doorvertellen van hun vakkennis, werden ze ter dood veroordeeld.
Er is in Murano geen straat waar geen Venetiaans glaswerk, spiegels en kandelaars worden aangeboden. Midden op straat staan kleurige glazen kunstwerken.
Wij lopen een glasblazerij binnen waar een oude glasblazer werkt. Aanvankelijk negeert hij het toegestroomde publiek maar na een tijdje begint hij toch te vertellen. Hij praat en praat en praat maar er is helemaal niemand die hem verstaat. Dat hoeft ook niet, de glazen vaas, die al pratend ontstaat vertelt zijn verhaal…
Dan met de boot naar Mazzorbo, het laatste eiland dat wij aandoen. Eigenlijk is dit een van de eilanden van Burano, maar dat ontdekken we pas als we de lange loopbrug oversteken en ineens, tot onze verrassing, weer in Burano staan. De plaatselijke voetbalvereniging viert feest en we zien nog net de groene en rode ballonnen de lucht ingaan.
Venetië in de rolstoel - Ingrid Kaspers, Stichting Handicamp www.handicamp.nl
Venetië is niet direct een bestemming waaraan je denkt als je bent aangewezen op een rolstoel. Toch is het wel te doen. Bij verschillende Tourist Info punten (o.a. San Marco plein en het station) zijn sleutels verkrijgbaar voor trapliften die op zeven bruggen in Venetië zijn gemonteerd. Bij de sleutels hoort een plattegrond van de stad met daarop per gebied in groen (toegankelijk), oranje (lastig toegankelijk) en rood (niet toegankelijk) aangegeven of je er met je rolstoel iets kunt beginnen. Verder zijn er plattegrondjes van gebieden die je met je rolstoel kunt bezoeken zonder bruggen tegen te komen. Op deze kaartjes staat ook aangegeven met welke boot je er kunt komen.
Naast de gewone trappen zijn er ook een paar trappen met hele platte brede treden die met de rolstoel (met hulp) bruikbaar zijn. Zowel de trappen met liften als die met de platte treden staan op de overzichtskaart aangegeven.
Wilt u toch een op het oog onneembare brug passeren, vraag gewoon een paar sterke voorbijgangers. Mensen zijn graag bereid te helpen.
Tot slot is het nog goed te weten dat er een speciaal (heel goedkoop) rolstoeltarief is voor de boot.